Ιερά Μονή Βατοπαιδίου - Άγιον Όρος
Σύμφωνα με την παράδοση, τον 4ο αιώνα μ.Χ. το παιδί του Μέγα Θεοδόσιου, ο πρίγκιπας Αρκάδιος, ναυάγησε κοντά στις ακτές του Αγίου Όρους, όμως βρέθηκε να κοιμάται ως εκ θαύματος δίπλα σε μία βάτο, στην τοποθεσία που σήμερα βρίσκεται η Μονή Βατοπαιδίου.
Πολλοί πιστεύουν ότι έτσι προέκυψε το όνομα της μονής, από τις λέξεις δηλαδή «βάτος» και «παιδί». Σύμφωνα όμως με μία δεύτερη εκδοχή το όνομα της μονής προέρχεται από τις λέξεις «βάτος» και «πεδιάδα» επειδή γύρω από το μοναστήρι υπάρχει πεδιάδα με πολλές βάτους.
Εξαιτίας των δύο διαφορετικών ετυμολογιών, το όνομα της μονής έχει διπλή ορθογραφία, «Βατοπαίδι» και «Βατοπέδι». Λέγεται ότι ο Μέγας Θεοδόσιος αναστήλωσε μία κατεστραμμένη εκκλησία που υπήρχε στο σημείο, από ευγνωμοσύνη στην Θεοτόκο που διέσωσε τον γιό του. Υπάρχουν ενδείξεις ότι στο σημείο συνέχισε να υπάρχει ένα μοναστήρι μέχρι τις αρχές του 10ου αιώνα.
Η επίσημη ίδρυση της Μονής Βατοπαιδίου τοποθετείται περί το 980 μ.Χ. και αποδίδεται σε τρεις αριστοκράτες από την Αδριανούπολη, τον Αθανάσιο, τον Νικόλαο και τον Αντώνιο. Οι τρεις άντρες ήρθαν στο Άγιο Όρος με σκοπό να μονάσουν κοντά στον Άγιο Αθανάσιο τον Αθωνίτη, τον ιδρυτή της Μονής Μεγίστης Λαύρας και εκείνος τους έστειλε στο Βατοπαίδι.
Τότε οι τρεις μοναχοί ανακαίνισαν την παλαιότερη ερημωμένη μονή, ένωσαν και κάποια προϋπάρχοντα κελιά και συνέστησαν την Ιερά Μονή Βατοπαιδίου.
Η μονή θα παρουσιάσει ιδιαίτερη ακμή τον 11ο αιώνα, λαμβάνοντας ενισχύσεις από τους Βυζαντινούς αυτοκράτορες Κομνηνούς. Στα τέλη του 12ου αιώνα από την Μονή Βατοπαιδίου θα προκύψει η σημερινή Μονή Χιλανδαρίου, όταν θα δωρισθεί στους μοναχούς Συμεών και Σάββα ένα βατοπαιδινό κελί από το οποίο δημιουργήθηκε τελικά η Μονή Χιλανδαρίου.
Εκτός από τις πολλές ένδοξες στιγμές δεν έλειψαν οι περίοδοι παρακμής, όπως την περίοδο που ήταν πατριάρχης ο Ιωάννης Βέκκος ο Λατινόφρων.
Ήταν ο ηγέτης των Ενωτικών που επιδίωκαν την ένωση των Εκκλησιών και την υποταγή της Ελληνικής, ορθόδοξης Εκκλησίας στην εξουσία του Πάπα. Σε αυτόν μάλλον αποδίδεται περί το 1280 η φονική επιδρομή των Ενωτικών στο Άγιο Όρος.
Λέγεται ότι κρέμασαν 12 πατέρες της μονής και ότι έπνιξαν στην θάλασσα τον ηγούμενο Ευθύμιο. Η μονή υπέστη καταστροφές και από τις λεηλασίες των Καταλανών.
Έπειτα την περίοδο της τουρκοκρατίας θα αναγκαστεί να πουλήσει πολλά από τα κτήματά της για να ανταπεξέλθει στην βαριά φορολογία και θα εγκαταλείψει την κοινοβιακή λειτουργία, υποπίπτοντας στην λεγόμενη «ιδιόρρυθμη» λειτουργία.
Τον 18ο αιώνα η μονή θα μπει σε νέα περίοδο ακμής και θα ευεργετηθεί από πατριάρχες, ιδιώτες και ηγεμόνες των παραδουνάβιων περιοχών. Μάλιστα το 1749 θα λειτουργήσει στην Μονή Βατοπαιδίου η εκκλησιαστική σχολή του Αγίου Όρους, η λεγόμενη Αθωνιάδα Σχολή.
Το Καθολικό της Ιεράς Μονής Βατοπαιδίου χτίστηκε περί το έτος 1000 μ.Χ. και τιμάται στον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου.
Ο τοιχογραφημένος διάκοσμος του καθολικού αποτελείται από πολλά στρώματα τοιχογραφιών, καθώς επιζωγραφίστηκε πολλές φορές και τα παλαιότερα έργα που σώθηκαν συνυπάρχουν με τα νεότερα του 18ου και 19ου αιώνα.
Το παλαιότερο στρώμα ανήκει πιθανόν σε ζωγραφική του δεύτερου μισού του 12ου αιώνα.
Κορυφαίο έργο θεωρούνται οι τοιχογραφίες που έγιναν το 1312, μέρος των οποίων αποδίδεται στον διάσημο ζωγράφο Μανουήλ Πανσέληνο.
Η παρατήρηση των τοιχογραφιών του Καθολικού είναι ταυτόχρονα και μια ιστορική αναδρομή των ζωγραφικών τάσεων του Αγίου Όρους μέσα στους αιώνες. Στο Καθολικό σώζονται τα τρία μοναδικά εντοίχια ψηφιδωτά του 11ου και 14ου αιώνα που υπάρχουν στο Άγιο Όρος.
Η Τράπεζα της Ιεράς Μονής Βατοπαιδίου έχει την ίδια τυπολογία με αυτή της Μεγίστης Λαύρας και το κτίσμα της έχει σχήμα σταυρού.
Η οκτακίονη Φιάλη της μονής ανακαινίστηκε το 1810 και διακοσμήθηκε το 1842 με έξοδα του Μητροπολίτη Σερρών Ιακώβου. Η μονή έχει πολλά παρεκκλήσια στον περίβολό της αλλά και πολυάριθμα έξω από αυτόν.
Στο Καθολικό είναι ενσωματωμένα τα παρεκκλήσια του Αγίου Νικολάου, του Αγίου Δημητρίου, της Παναγίας της Παραμυθίας, των Αρχαγγέλων και της Αγίας Τριάδας.
Μέσα στην αυλή δεσπόζουν τα παρεκκλήσια της Αγίας Ζώνης και των Αγίων Αναργύρων. Επίσης το 1427 έγινε η ανέγερση του κωδωνοστασίου ύψους 35 μέτρων, το οποίο έχει 8 καμπάνες.
Σύμφωνα με την παράδοση η Αγία Ζώνη έχει την δύναμη να θεραπεύει τη στειρότητα των γυναικών αλλά και τον καρκίνο. Στο Βατοπαίδι φυλάσσονται επίσης τα «Νίνια» της αυτοκράτειρας Θεοδώρας.
Πρόκειται για δύο εικονίδια του Χριστού και της Παναγίας, τα οποία ασπάστηκε λίγο πριν πεθάνει ο εικονομάχος σύζυγός της. Εδώ υπάρχει και το κύπελλο «Ίασπις» ένα από τα ωραιότερα έργα της βυζαντινής χρυσοχοΐας.
Σώζονται επίσης κομμάτια από το τίμιο ξύλο, καθώς και μέρος από το καλάμι με το οποίο προσφέρθηκε στον Χριστό το σφουγγάρι που ήταν βουτηγμένο σε ξύδι. Ο επισκέπτης μπορεί να προσκυνήσει το ιερό λείψανο του Αγίου Ευδόκιμου του Βατοπαιδινού αλλά και τις κάρες των εξής αγίων: του Αγίου Γρηγορίου
Από αρχαιοτάτων χρόνων οι μοναχοί της Μονής Βατοπαιδίου καλλιεργούν την αγιορείτικη γη, ώστε να έχουν τα απαραίτητα αγαθά για τις λατρευτικές και λειτουργικές ανάγκες του μοναστηριού.
Οι κλιματολογικές συνθήκες που επικρατούν στις εκτάσεις γύρω από την μονή είναι ιδανικές για την βιολογική καλλιέργεια πολλών ειδών, όπως σιτάρι, ελαιόδεντρα, αμπέλια, βότανα και άλλα.
Ο υπεραιωνόβιος ελαιώνας της μονής και το σύγχρονο πιστοποιημένο ελαιοτριβείο, προσφέρουν εξαιρετικής ποιότητας ελαιόλαδο Αγίου Όρους.
Το κρασί έχει παραδοσιακά σημαντικό ρόλο στον αγιορείτικο βίο γιατί εκτός από την καθημερινή χρήση του στην Θεία Λειτουργία, προσφέρεται καθημερινά στους πολυάριθμους επισκέπτες των μονών.
Οι αμπελώνες της Μονής Βατοπεδίου, έκτασης 70 στρεμμάτων, μας προσφέρουν μοναδικής ποιότητας κρασί Αγίου Όρους.
Στην Ιερά Μονή Βατοπαιδίου παράγονται πολλά ακόμη μοναστηριακά προϊόντα από δραστηριότητες όπως η μελισσοκομία, η αποξήρανση βοτάνων, οι χειροτεχνίες κτλ.