Ιερά Μονή Χιλανδαρίου - Άγιον Όρος
Σε αρκετή απόσταση από την θάλασσα, μέσα στην ενδοχώρα, στο βορειοανατολικό τμήμα της αθωνικής χερσονήσου, εκτείνεται το ορθόδοξο μοναστηριακό συγκρότημα της Μονής Χιλανδαρίου.
Η Μονή Χιλανδαρίου είναι μία από τις 20 μονές του αγίου όρους και κατατάσσεται 4η στην ιεραρχία των αγιορείτικων μονών. Το μοναστήρι έχει εμφάνιση μεσαιωνικού κάστρου σχηματίζοντας ένα μεγάλο ακανόνιστο πολύγωνο.
Λόγω της γεωγραφικής της θέσης, είναι η μοναδική μονή που έχει δύο αρσανάδες, έναν στο θρακικό πέλαγος και έναν στην νότια θάλασσα. Το Καθολικό του μοναστηριού είναι αφιερωμένο στην μνήμη των Εισοδίων της Θεοτόκου και γιορτάζει στις 21 Νοεμβρίου.
Το Χιλανδάρι είναι το μοναδικό σερβικό μοναστήρι της αθωνικής μοναστικής πολιτείας και αποτελεί πόλο πνευματικότητας, παιδείας και ορθοδοξίας για τον σερβικό λαό. Ο ηγούμενος της μονής από το 2010 είναι ο Μεθόδιος Χιλανδαρινός, κατά κόσμον Βλαδίμηρος Μάρκοβιτς.
Η προγενέστερη Μονή Χιλανδαρίου είχε ιδρυθεί τον 10ο αιώνα από τον Έλληνα αγιορείτη μοναχό Γεώργιο Χιλανδάριο, από τον οποίο πιθανότατα προέρχεται και το όνομα της μονής.
Η ίδρυση της μονής όπως την γνωρίζουμε σήμερα χρονολογείται στα τέλη του 12ου αιώνα μ.Χ. Τότε ο Σέρβος ηγεμόνας Στέφανος Νεμάνια και ο γιος του Ράτκο, έγιναν μοναχοί στην Μονή Βατοπεδίου με τα ονόματα «Συμεών» και «Σάββας» αντίστοιχα.
Αργότερα η Μονή Βατοπεδίου παραχώρησε στους δύο μοναχούς ένα μικρό κελί στο τότε εγκαταλελειμμένο μονύδριο Χιλανδαρίου. Με τον καιρό το Χιλανδάρι εξελίχθηκε και επανδρώθηκε από Σέρβους μοναχούς.
Το 1198 ο αυτοκράτορας Αλέξιος Γ΄ προσέφερε επίσημα την Μονή Χιλανδαρίου στους Σέρβους ως «αιώνιο δώρο», επικυρώνοντας την προσφορά αυτή με χρυσόβουλο. Λίγο αργότερα ο μοναχός Σάββας θα πάρει το αξίωμα του αρχιεπισκόπου της Σερβίας κι έτσι πλέον στη Μονή Χιλανδαρίου θα χτυπά η καρδιά της ορθοδοξίας για τον σερβικό λαό.
Οι δύο μοναχοί «Συμεών» και «Σάββας» ανακηρύχθηκαν άγιοι από την σερβική εκκλησία. Η ανάπτυξη της μονής συνεχίστηκε με περαιτέρω ανοικοδόμηση και προσάρτηση επιπλέον κελιών και μονυδρίων.
Από τα μέσα του 13ου αιώνα και μετά η μονή έφτασε σε μεγάλη ακμή και πλούτισε συγκεντρώνοντας πολλά κειμήλια από δωρεές ιδιωτών και αυτοκρατόρων. Πολλοί Σέρβοι ηγεμόνες υποστήριξαν και ενίσχυσαν οικονομικά την Μονή Χιλανδαρίου, όπως ο ηγεμόνας Στέφανος Δουσάν και ο βασιλιάς Στέφανος Μιλούτιν.
Τον 18ο αιώνα θα ακολουθήσει μεγάλη παρακμή και εγκατάλειψη της μονής, εξαιτίας των καταστροφικών πυρκαγιών το 1722 και το 1891. Όμως η μονή ανέκαμψε και πάλι με την βοήθεια του βασιλιά Αλέξανδρου Οβρένοβιτς, οποίος την ενίσχυσε οικονομικά και την επάνδρωσε εκ νέου με Σέρβους μοναχούς.
Η σερβική Μονή Χιλανδαρίου συνετέλεσε στην ανάπτυξη ισχυρών δεσμών φιλίας ανάμεσα στον σερβικό και στον ελληνικό λαό. Οι σέρβοι συμπαραστάθηκαν στον αγώνα ενσωμάτωσης του αγίου όρους στην Ελλάδα την περίοδο απελευθέρωσης της Μακεδονίας.
Επίσης οι Σέρβοι ήταν στο πλευρό της Ελλάδας στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο εναντίον του κατακτητή. Οι σχέσεις αυτές διατηρούνται ακόμη και σήμερα ζωντανές. Η μονή δέχτηκε βοήθεια από τους Σέρβους στις πρόσφατες πυρκαγιές που την έπληξαν, το 2004 και το 2012.
Το Καθολικό της Μονής Χιλανδαρίου είναι αφιερωμένο στα Εισόδια της Θεοτόκου και χτίστηκε με την σημερινή του μορφή το 1293.
Η τοιχογράφηση του Καθολικού έγινε τον 14ο αιώνα, όμως δυστυχώς τοιχογραφήθηκε εκ νέου τον 19ο αιώνα, με αποτέλεσμα να καταστραφεί ένα μεγάλο μέρος των εξαιρετικών τοιχογραφιών της Μακεδονικής Σχολής.
Στο Καθολικό βρίσκεται ο αρχικός τάφος του Αγίου Συμεών ο οποίος εκοιμήθη στο μοναστήρι στις 13 Φεβρουαρίου το 1199. Η Τράπεζα του μοναστηριού τοιχογραφήθηκε από τον Σέρβο αγιογράφο μοναχό Γεώργιο Μητροφάνοβιτς το 1623.
Η Φιάλη της μονής, πλαισιωμένη από πανύψηλα κυπαρίσσια, κατασκευάστηκε το 1784 και αγιογραφήθηκε το 1847 από τον ιερομόναχο Μακάριο Γαλατσιανό. Μέσα στον περίβολο της μονής υπάρχουν 11 παρεκκλήσια. Αξιοσημείωτο είναι το παρεκκλήσι των αγίων αρχαγγέλων το οποίο κατασκευάστηκε στα μέσα του 14ου αιώνα.
Λίγο έξω από την μονή βρίσκονται άλλα δύο εξωκκλήσια, του Αγίου Τρύφωνα και του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου.
Στην κατοχή της Μονής Χιλανδαρίου υπάρχει ένα τεράστιο πλήθος από ιερά, πολύτιμα κειμήλια, όπως για παράδειγμα δύο σκαλιστοί σταυροί με κομμάτια από τίμιο ξύλο και πολύτιμους λίθους.
Υπάρχουν επίσης τμήματα από το ακάνθινο στεφάνι, το καλάμι και το σάβανο του Χριστού. Στην συλλογή περιλαμβάνεται επίσης το ελεφάντινο ποτήρι του ηγεμόνα Δουσάν όπως επίσης πολλά κεντητά άμφια και υφάσματα. Σημαντικό κειμήλιο είναι και η ασημένια λάρνακα του Αγίου Συμεών.
Μάλιστα στον κενό τάφο του αγίου φύτρωσε ένα κλήμα, του οποίου οι ρώγες σύμφωνα με την παράδοση δίνουν ευλογία στα άτεκνα ζευγάρια.
Στους ανεκτίμητους θησαυρούς της μονής, βρίσκονται και πολλά λείψανα αγίων, όπως το δεξί χέρι του Αγίου Νικηφόρου, το δεξί πόδι του Αγίου Παντελεήμονος και ένα τμήμα της κάρας του προφήτη Ησαΐα.
Το Εικονοφυλάκιο της Μονής Χιλανδαρίου συστεγάζεται μαζί με την βιβλιοθήκη στην ίδια πτέρυγα.
Η μονή έχει στην κατοχή της μία πλούσια συλλογή από φορητές εικόνες, ανάμεσα στις οποίες βρίσκονται αρκετές θαυματουργές εικόνες της Παναγίας.
Μία από αυτές είναι η ξακουστή εικόνα της Παναγίας της «Τριχερούσας», η οποία βρίσκεται στο Καθολικό της μονής. Υπάρχουν επίσης, η ψηφιδωτή εικόνα της Παναγίας της «Οδηγήτριας», η εικόνα της Παναγίας του «Ακαθίστου», της Παναγίας της «Παπαδικής», της Παναγίας της «Γαλακτοφορούσας» και της Παναγίας «Παιδεύσασας τον εκκλησιάρχη».
Στην βιβλιοθήκη της Ιεράς Μονής Χιλανδαρίου υπάρχει πλούσια συλλογή από πρωτότυπους χειρόγραφους σλαβικούς κώδικες αλλά και ελληνικούς. Υπάρχουν επίσης αρκετά σλάβικά και ελληνικά έγγραφα από περγαμηνή, καθώς και πολυάριθμα έντυπα βιβλία.
Το αρχείο συμπληρώνουν κάποια ειλητάρια από περγαμηνή, αλλά και σφραγίδες και χρυσόβουλα.
Η βιωσιμότητα της Μονής Χιλανδαρίου είναι απαραίτητη για την προστασία και συντήρηση της τεράστιας πολιτιστικής κληρονομιάς της.
Όμως τον Μάρτιο του 2004 το άγιο όρος δοκιμάστηκε από μία καταστροφική πυρκαγιά, η οποία προκάλεσε ζημιές στο 55% των εγκαταστάσεων του μοναστηριού.
Έκτοτε γίνονται προσπάθειες για την αναστήλωση της μονής και για την αποκατάσταση των ζημιών. Η βιωσιμότητα της μονής ενισχύεται από δραστηριότητες όπως η μελισσοκομία και η αμπελουργία, μέσω της παραγωγής εξαιρετικής ποιότητας μοναστηριακών προϊόντων, όπως αγιορείτικο κρασί και μέλι.
Η Μονή Χιλανδαρίου έχει πλούσια οινική παράδοση, καταγεγραμμένη από το 1198. Οι αμπελώνες της Μονής Χιλανδαρίου εκτείνονται από τις πλαγιές του Άθωνα έως και τον ξακουστό πύργο του Βασιλιά Μιλούτιν.
Το σύγχρονο οινοποιείο της μονής στεγάζεται σε κτίσματα κοντά στον βόρειο αρσανά, που χρονολογούνται από τον 18ο αιώνα.