Παναγία Πορταΐτισσα

Ιερά Μονή Ιβήρων

Αν οι θαυματουργές εικόνες του 'Αγίου ῎Ορους συνδέονται με την προστασία των μονών από επιδρομές ή άλλους κινδύνους, με την υλική τροφοδοσία ή την ηθική και πνευματική στήριξη των μονα­χων, με την απόκρουση επιδρομέων ή τον συνετισμό βλασφήμων, η Πορταΐτισσα συνδέ­ε­ται ταυτόχρονα με όλα αυτά. Τέλος συνδέεται με την προστασία ολόκληρου του 'Αγίου ῎Ορους, γιατί υπάρχει η πα­ρα­δοση, σύμφωνα με την οποία το ῞Αγιον ῎Ορος θα διατηρείται, όσο υπάρχει στον τόπο της η Πορταΐτισσα.
῎Αν αυτή εξαφανισθεί, το ῎Ορος θα καταστραφεί.

'Η θαυματουργή αυτή εικόνα ανήκε σε ενάρετη και πλούσια χήρα, που ζούσε με τον γιό της στην Νίκαια της Μικράς Ασίας. Κα­­τα την περίοδο της εικονομαχίας, όταν απεσταλμένοι του αυτο­κρα­τορα Θεόφιλου (829-892) περιφέρονταν για να βρούν και να καταστρέψουν τις ιερές εικόνες που δια­τη­ρού­σαν οι πιστοί, οι εκ­προ­σω­ποι του αυτοκράτορα διαπίστωσαν την ύπαρξή της σε μικρό ναΐδριο. Τότε προ­τειναν στην κατοχό της να τους δώσει χρη­μα­τα, για να μην καταστρέ­ψουν την εικόνα και βασανίσουν την ίδια.

'Εκείνη προθυμοποιήθηκε να δώσει χρήματα, αλλά επειδή δεν είχε εκείνη την ώρα, ζήτησε αναβολή ως την επόμενη ημέρα. ῞Οταν οι απεσταλμένοι έφυ­γαν και νύκτωσε, πήγε με το γιό της στο ναΐδριο, όπου φύλασσε την εικόνα, και μετά από πολύωρη προσευχή την μετέφερε στην παραλία και την έβαλε στη θάλασσα.

Παραδόξως η εικόνα δεν έπεσε στον βυθό, αλλά στα­­θηκε όρθια στο νερό και οδη­γη­θηκε προς την Δυ­­ση. Κατά το διάστημα που ακο­λούθησε ο γιός της χήρας μετέβη στην Θεσσαλονίκη και ακολούθως στον ῎Αθω. 'Εκεί έγινε μοναχός στην Μονή των 'Ιβήρων, όπου διηγήθηκε την ι­στορία για το οικογενειακό του κειμήλιο, και απεβίωσε.

'Αρκετά χρόνια αργότερα οι μοναχοί της 'Ιεράς Μονής των 'Ιβήρων είδαν πάνω στη θάλασσα πύρινο στύλο, που υψωνόταν ως τον ουρανό.
Το φαι­νο­μενο αυτό συνεχίστηκε ορισμένες ημέρες και νύκτες προκαλώντας έκπληξη και θαυμασμό. Τότε μοναχοί από διάφορες μονές μπήκαν σε πλοίο και είδαν την εικόνα. Όσο όμως αυτοί πλησίαζαν, τόσο η εικόνα απομα­κρυ­νόταν. Γι' αυ­το συγ­κεν­τρω­θη­καν στην 'Εκκλησία και παρεκά­λε­σαν τον Κυ­ριο να τους χα­ρίσει τον πολύτιμο θησαυρό.

Τότε η Πα­­ναγία φανερώθηκε σε ο­νει­ρο στον ευλαβή μοναχό Γαβριήλ, που ασκήτευε στο όρος επάνω από την Μονή, του είπε να γνωστοποιήσει στον προ­ιστά­με­νο και τους μοναχούς την προ­θεσή της να τους χαρίσει την εικόνα της και προέτρεψε τον ίδιο να βαδίσει πα­νω στη θα­λασ­σα και να την παραλάβει.

Πράγματι την επόμενη ημέ­ρα όλοι οι μο­να­χοί της μο­νης βγήκαν στην παραλία με παρα­κλη­σεις, λαμπάδες και θυ­μια­ματα, ο μοναχός Γαβριήλ βάδισε πάνω στη θάλασσα και πήρε την αγία εικόνα. ῞Οταν την έφερε στην ξη­ρα, τέλεσαν επί τρία ημε­ρο­νυκτα ευχαρι­στη­ριες παρακλήσεις, και ακο­λούθως μετέφεραν την ει­κόνα στο Καθολικό της Μονής και την το­πο­θε­τησαν στο ιερό Βη­­μα. Την επό­μενη ημέρα η εικόνα δεν βρέθηκε στη θέση της, αλ­­­λα στο τείχος πάνω από την πύλη της Μο­νης, απ' όπου και με­τα­­φέρθηκε πάλι στον τόπο της.

Το ίδιο όμως επα­ναλήφθηκε και αλ­­λες φορές, ώσπου τελικά φανερώθηκε πάλι η Πα­ναγία στον ύπνο του μοναχού Γα­βρι­ηλ και του είπε να μην την ενοχλούν, γιατί δεν ήρθε για να φυλάσσεται από αυτούς, αλλά για να τους φυλάσσει η ίδια, όχι μόνο στην παρούσα αλλά και στη μέλλουσα ζωή.

Τότε οι μοναχοί έκτισαν παρεκκλήσι κοντά στην πύλη της Μονής, όπου και τοποθέτησαν την θαυματουργό εικόνα. ῎Εκτο­τε παραμένει εκεί και ονο­μα­ζεται Πορταΐτισσα, ενώ η πύλη της μονής μεταφέρθηκε σε άλλο σημείο.

'Από τα πολυάριθμα θαύματα, με τα οποία συνδέεται η εικό­να αυ­­τη, σημειώνουμε τον αφανισμό επιδρομέων, που θέλησαν να κα­ταστρέψουν τη μονή. Τα δεκαπέντε πολεμικά πλοία τους κα­τα­στρα­φηκαν από σφοδρή θαλασ­σοτα­ρα­χη, ενώ ο μόνος επι­­­ζη­σας αρ­χηγός τους 'Αμοιράς συντε­τριμ­μένος πρόσφερε α­φθο­νο χρυ­σο και άργυρο για την καλύτερη οχύρωση της μονής.

῞Οταν κα­πο­τε τε­λείω­σε το αλεύρι της μονής, γέμισε την αποθήκη τους. ῞Οταν πάλι τους έλειψε το κρασί, υπερπλήρωσε τα αγγεία τους με ηδύ­τα­το και νόστιμο κρασί, ενώ άλλες φορές πλήθυνε το λάδι και τα όσπριά τους.
Το πρόσωπο της Θεοτόκου στην εικόνα αυτή είναι αυ­στη­ρο και μεγαλοπρεπές. Είναι η Μητέρα του δίκαιου και αδέ­κα­στου Κρι­του. Κάτω από την δεξιά σιαγόνα Της υπ­άρχει αι­­ματόβρυτη πλη­γη, που προκλήθηκε από το ξίφος του πειρα­τη Ρα­χάι. ῞Οταν αυ­τος ε­πληξε την εικόνα, ανεπή­δη­σε από την πληγή αι­μα.

Αυτό ε­κανε τον πει­ρατή να μετανοήσει και να παρα­μεί­νει για τον υπόλοιπο χρόνο της ζωής του εκεί ως μοναχός με το όνομα Δαμα­σκη­­νος. 'Ο ίδιος μα­λιστα θεωρούσε τον εαυτό του ανά­ξιο να  φε­ρει το ο­νο­μα αυ­το, και ήθελε να αποκαλείται Βάρβα­ρος. Την Τρίτη της Διακαινισίμου, ημέρα κατά την οποία βγήκε η εικόνα από τη θάλασσα, τελείται πανηγυρική θεία Λειτουργία στον παραθαλλάσιο Ναό, όπου υπάρχει και το αγίασμα.