Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος Αρχιεπίσκοπος Κωνσταντινούπολης

Εγεννήθη ο 354 εις τήν ᾿Αντιόχεια, εκ γονέων Σεκούνδου αρχιστρατήγου και μητρός ᾿Ανθούσης. Μικρός έμεινε ορφανός από πατέρα. 18ετής έγινε χριστιανός, βαπτισθείς από τον πατριάρχη ᾿Αντιοχείας Μελέτιο. ᾿Εμαθήτευσε εις τον ρήτορα Λιβάνιον και φιλόσοφον ᾿Ανδρόνικον.

᾿Εν συνεχεία εσπούδασε εις ᾿Αθήνα. Μία ημέ-ρα ο έπαρχος ᾿Αθηνών εκάλεσε εις εστίασι τους φιλοσόφους και τον άγιον ο οποίος επήγε πεζός και όχι με ίππον όπως του έστειλαν. ῾Ο ειδωλολάτρης ᾿Ανθέμιος έλεγε ότι δεν πρέπει τόση τιμή εις ένα χριστιανό.

῾Ο άγιος είπε· «όποιος είναι φιλόσοφος δεν αγαπά τιμάς και δόξα ανθρώπων» και ωμολόγησε την πίστι του εις τον ΚΗΙΧ. ᾿Ενώ ο ᾿Ανθέμιος αντέλεγε διά τους θεούς του έπεσε καταγής δαιμονιζόμενος, ο άγιος προσευχηθείς εθεράπευσε αυτόν και εβαπτίσθη χριστιανός μαζί με άλλους. ᾿Ερχόμενος εις ᾿Αντιόχεια, ήθελε να γίνη μοναχός αλλά επείσθη εις τας παρακλήσεις της μητέρας του να αναχωρήση μετά τον θάνατό της. Το 375 μ.Χ. εχειροτονήθη αναγνώστης, όταν απέθανε η μητέρα του επήγε εις το πτωχότερο μοναστήριον της περιοχής και έγινε μοναχός. 

᾿Εκεί έγραψε τους περί ῾Ιερωσύνης και παρθενίας και κατανύξεως λόγους. Ουδέποτε κατάκρινε η αργολόγησε η εψεύσθη. Τις νύκτες αγρυπνούσε κρεμάμενος (στηριζόμενος) εις κρεμαστήρες. ῾Ο μοναχός ῾Ησύχιος είδε όραμα ότι ο άγ.᾿Ιωάννης ο θεολόγος έδωκε εις τον Χρυσόστομον βιβλίον λέγων ότι του χαρίζεται η γνώσις της εμηνείας των Γραφών. ῾Ο άγιος έλεγε, δεν είμαι άξιος, ο ᾿Ιωάννης σταυρώσας αυτόν και ασπασθείς έγινε άφαντος. 

῾Ο ῾Ησύχιος έλεγε εις τους μοναχούς· «Σιωπάτε αδελφοί μου, διά να μη το μάθη (ο Χρυσόστομος) ο ᾿Ιωάννης και φεύγων την τιμήν αναχωρήση». ῾Η φήμη του αγίου ηύξανε διότι οι πιστοί έτρεχον να ακούσουν την διδασκαλία του και πολλούς ασθενείς εθεράπευσε.

῾Εκατοντάδες χριστιανοί ακολούθησαν το παράδειγμά του και έγιναν μοναχοί. ῞Ενα λιοντάρι εκρύπτετο εις τους αμπελώνας και εθανάτωσε πολλούς γεωργούς.

῎Εδωκε ο άγιος και ετοποθέτησαν ένα σταυρόν, την επομένη ημέρα το λιοντάρι ευρέθη νεκρό έμπροσθεν του Σταυρού. ῎Εμεινε 4 έτη εις τη μονή και δύο έτη μόνος του εις ένα σπήλαιο χωρίς λυχνάρι και στρώμα, δεν εξάπλωσε να κοιμηθή. ᾿Επειδή αρρώστησε από πόνους εις νεφρά, επήγε εις ᾿Αντιόχεια ο πατρ. Μελέτιος εχειροτόνησε διάκονο.

᾿Αποθανόντος του πατριάρχου ο άγιος επήγε εις την μονή του. ῾Ο πατρ. Φλαβιανός διετάχθη από άγγελον να χειροτονήση τον ᾿Ιωάννην ιερέα. ᾿Ερχόμενος εις ᾿Αντιόχεια ο Φλαβιανός με ᾿Ιωάννη προϋπάντησαν πλήθη χριστιανών, κατά την χειροτονία το 383 μ.Χ. του εκατέβη περιστερά και εκάθισε εις την κεφαλή του.

᾿Εδίδασκε το λαό, εθεράπευσε πάσχοντας, έγινε παράδειγμα εναρέτου ζωής. Μετά τον θάνατο πατρ. Κων/πόλεως Νεκταρίου, λαός, κλήρος και βασιλεύς ᾿Αρκάδιος εψήφισαν τον ᾿Ιωάννη διά πατριάρχη. ᾿Επειδή όμως δεν εδέχετο ως δήθεν ανάξιος, οι κάτοικοι ᾿Αντιοχείας εστασίασαν και έδιωξαν τους απεσταλμένους από Κων/πολι, μία ημέρα ο έπαρχος ᾿Αντιοχείας εκάλεσε τον άγιο έξω της πόλεως δήθεν να τον συμβουλευθή και ακουσίως έφεραν αυτόν εις Κων/πολι. 

Την 15-12-397 εχειροτονήθη πατριάρχης, εκείνη την ημέρα ενώπιον βασιλέως και λαού εθεράπευσε δαιμονιζόμενο· πολλές δυσκολίες αντιμετώπισε. Τους ειδωλολάτρας, τους αιρετικούς, ετιμώρησε αναξίους κληρικούς, οργάνωσε φιλανθρωπία, ιεραποστολή, έγραψε λόγους, εκήρυττε με έργα και με λόγια και έτρωγε χυλό από κριθάρι μόνος του. ῏Ηλθε ποτέ κάποιος του παλατίου διά προσωπικήν υπόθεσιν εις τον άγιον, ο μαθητής (Πρόκλος) του αγίου, ήλθε διά να τον ειδοποιήση, αλλά καθώς έγραφε ο άγιος, ένας άνθρωπος φαλακρός και πλατυγένειος άνωθεν των ώμων του του ωμίλει. 

῾Ο Πρόκλος δεν διέκοψε, ο Πρόκλος έβλεπε τον αυτόν άνθρωπον άνωθεν του αγίου όσας φοράς ήρχετο εις τον άγιον αλλά πάλι δεν διέκοψε αυτούς. Τρείς νύκτες ήρχετο ο άρχων τέλος έφυγε λυπη- μένος.. είπε ο πρόκλος το όραμα το οποίο έβλεπε και ο άγιος εγνώρισε ότι ήτο θέλημα Θεού να γράψη ερμηνεία των επιστολών του ᾿Αποστ. Παύλου. ᾿Εμεσίτευσε εις βασιλέα και ετακτοποιήθη η υπόθεσις του άρχοντος εκείνου. ᾿Ετιμωρούσε τους ανάξιους ιερείς οι οποίοι εδημιουργούσαν σκάνδαλα. 

᾿Επειδή υπήρχον αιρετικοί (οι ᾿Αρειανοί), ο άγιος ᾿Ιωάννης κατά την εορτή των Φώτων είπε εις τον βασιλέα ᾿Αρκάδιο, εάν θα υπομείνη να του ρίψη τις ατίμους λίθους ανάμεσα εις τους πολυτίμους λίθους του στέμματός του. ῾Ο δε είπε ότι θα το λάβη ωςκαταφρόνησιν. Τότε ο άγιος είπε· «ο ΚΗΙΧ αγανακτεί να υπάρχουν οι μιαροί ᾿Αρειανοί ανάμεσα εις τους χριστιανούς και νά βλασφημούν. ῍Η να γίνουν ορθόδοξοι η να εκδιωχθούν». ῾Ο βασιλεύς εδέχθη και διέταξε αυτό εις τους ᾿Αρειανούς. Πολλοί εξ αυτών έφυγον άλλοι ελιθοβόλησαν τον ευνούχο Βίρσωνα διότι έψαλλε με ορθοδόξους τροπάρια κατά των ᾿Αρειανών και απέθανε έκτοτε με διάταγμα απηγόρευσε να ψάλλουν οι ᾿Αρειανοί εις την Κων/πολιν. 

Διάκονος του αγίου εν ώρα λατρείας είδε γυναίκα τινα εις τον γυναικωνίτη, έβαλε κατά του νού κακόν λογισμόν, κατά την συνήθεια επειδή δεν είδε ο άγιος το ῞Αγιο Πνεύμα εις την Θ.Λειτουργία, απεμάκρυνε τον διάκονο από την λειτουργία και διέταξε εις το εξής και ετέθη δικτυωτό κιγκλίδωμα εις τον γυναικωνίτη. Κάποια γυναίκα είχε άγιο άρτο των αιρετικών, κατά την ώρα της Θ.Κοινωνίας, έλαβε ανά χείρας (κατά την συνήθεια τότε) τον άρτον τον ῞Αγιον των ορθοδόξων, κρυφά όμως εξήγαγε τον άγιον άρτο των αιρετικών και όταν έβαλε εις το στόμα της έγινε λίθος...!! ᾿Επίστευσε εις το θαύμα, έγινε ορθόδοξος και εξομολογήθη το συμβάν. 

῾Ο άγιος εφύλαξε (πρός ανάμνησιν του γεγονότος) την πέτρα εκείνη εις το σκευοφυλάκιον. ῾Ο αξιωματούχος Γαϊνάς εζητούσε μία εκκλησία διά τους ομοπίστους του ᾿Αρειανούς. ῾Ο άγιος ήλεγξε τον Γαϊνά και του α-πέδειξε ότι δεν ωφελείται ψυχικά, τον βασιλέα επίσης ήλεγξε ότι δεν εξουσιάζει τα εκκλησιαστικά και πως θέλει να χαρίση ό,τι δεν είναι εις την εξουσία του.

῾Ο Γαϊνάς εσιώπησε, μετ᾿ ολίγον έκανε επανάστασι με το στρατό του εις την Μακεδονία, ο άγιος επήγε και ευρών αυτόν τον έπεισε και έκανε ειρήνη. ᾿Αργότερα όμως επανεστάτησε πάλι και εφονεύθη. ῾Ο επίσκοπος Ευσέβιος (Ουαλεντινουπόλεως) κατηγόρησε εγγράφως εις την ῾Ιερά Σύνοδο τον επίσκοπο ᾿Εφέσσου ᾿Αντωνίνον. ῾Ο άγιος ηθέλησε να τους συμφιλιώση -λέγων ότι αν αποδειχθή ότι αδίκως κατηγορείς θα καθαιρεθής- αλλά ο Ευσέβιος δεν εδέχετο. ῾Ο άγιος έστειλε μητροπολίτας εις τήν ῎Εφεσσο ίνα εξετάσουν την υπόθεσι.

᾿Επειδή εντός δύο μηνών ο Ευσέβιος δεν έφερε μάρτυρας κατηγορίας καθαίρεσαν τον Ευσέβιο. ᾿Εν τώ μεταξύ απέθανε ο ᾿Αντωνίνος, ο Ευσέβιος εζητούσε να συγχωρεθή διότι είχε μάρτυρας οι οποίοι έδωκαν χρήματα εις ᾿Αντωνίνον διά να χειροτονηθούν. ῾Ο άγιος επήγε εις την ῎Εφεσσον, έγιναν ανακρίσεις και καθήρεσε έξι επισκόπους οι οποίοι είχον χειροτονηθή προσφέροντες χρήματα. εχειροτόνησε επίσκοπον ᾿Εφεσσου τον διάκονόν του ῾Ηρακλείδην· η βασίλισσα Ευδοξία εζήτησε από τον πατρίκιο Θεοδώριχο δάνειο πολλών χρημάτων. 

῾Ο Θεοδώριχος εζήτησε την βοήθεια του αγίου ο οποίος έγραψε εις την βασίλισσα και το εματαίωσε. ᾿Επειδή ο Θεοδώριχος αφιέρωσε χρήματα εις την ᾿Εκκλησία η βασίλισσα Ευδοξία εθυμώθη και έγραψε απειλητικήν επιστολή εις τον άγιον, ότι μεσολάβησε διά να πάρη αυτός τα χρήματα ενώ εκείνη εφάνη ανώτερη και δεν τα έλαβε. ῾Ο άγιος απήντησε, «ότι εάν αγαπούσε αυτά δεν θα τα έδιδε ελεημοσύνας και μάλιστα την πατρικήν του περιουσία και τώρα να ζητά τα ξένα. Καταφρονεί τον πλούτο και αυτό διδάσκει και εις τους άλλους. ο Θεοδώριχος μόνος του τα εχάρισε και αφού θέλεις να πάρης τα χρήματά του, ποίησον ως θέλεις ο κύριος είναι ο μισθαποδότης.. κατά τα έργα καθενός». 

Εις την ᾿Αλεξάνδρεια, η πλουσία χήρα Καλλιτρόπη, αδικηθείσα από τον ῎Επαρχο της πόλεως ο οποίος αδίκως της επήρε 500 φλωρία, επήγε εις την βασίλισσα διά το δίκαιό της. ῾Η Ευδοξία του αφαιρεί (αφού συνέλαβε τον έπαρχο) 8.800 φλωρία και δίδει εις την χήρα μόνο 36 φλωρία!! λέγουσα· « Αυτά σε φθάνουν, ύπαγε και ειρήνευε». ῾Ο άγιος διέταξε και εφυλάκισαν τον Παυλάκιο εις την φυλακή του Πατριαρχείου, έως να πληρώσή τα 500 φλωρία της χήρας. ῾Η Ευδοξία έστειλε 200 στρατιώτας να ελευθερώσουν τον Παυλάκιο. 

῏Ηλθον καί είδον άγγελον με ρομφαία εις την θύραν της φυλακής· επέστρεψαν άπρακτοι. ῾Η Ευδοξία έστειλε τον άρχοντα Φουρμέντιο εις τον άγιον, ο απήντησε ότι· «Ούτε φιλόνεικος είμαι, ούτε τα σκάνδαλα αγαπώ, μόνον δεν δύναμαι να παραβλέπω τα δάκρυα της χήρας και αγαπώ της ψυχήν της Ευδοξίας ίνα μη κολασθή με τις αδικίες».

῾Ο Παυλάκιος επλήρωσε τα 500 φλωρία εις την χήρα και ελευθερώθη. ῾Η Ευδοξία εμήνυσε εις τον άγιον να παύση το πείσμα του, να μη την κατακρίνη εις τα κηρύγματά του και να λείπη από τα κοσμικά πράγματα καθώς και εμείς λείπομεν από τα εκκλησιαστικά. ῞Ο άγιος ακούσας αυτά είπε· «᾿Εγώ απέχω από τα κοσμικά όσο ο ουρανός από την γήν, και τόσον με ενδιαφέρουν οι βασιλικές υποθέσεις όσον τους νεκρούς. 

Δεν θα σιωπώ τας παρανομίας επειδή είμαι ποιμήν. Το όνομα της βασιλίσσης δεν το αναφέρω εις τα κηρυγματά μου αλλά ο ένοχος μόνος του πειράζεται». Οι απεσταλμένοι της βασιλίσσης μετέφεραν αυτά εις αυτήν λέγοντες και το εξής· «ο ᾿Ιωάννης μόνον τον Θεόν φοβείται, τα δε άλλα τα έχει ως παίγνιον». ῎Ετσι η Ευδοξία συμμάχησε με τους φθονούντας τον άγιον. Με τον θεόφιλο πατριάρχη ᾿Αλεξανδρείας, τρείς μητροπολίτας από την Συρία, ένα διάκονο τον οποίον ο άγιος είχε τιμωρήση και άλλους... 

῾Ο θεόφιλος καθήρεσε αδίκως τον ιερέα Πέτρον (τόν οικονόμον του) ότι δήθεν συνέφαγε με γυναίκα αιρετικών. ῾Ο Πέτρος έφερε μάρτυρα τον ῞Αγιο ᾿Ισίδωρο (ο οποίος ήτο ιερεύς χειροτονημένος από τον ῞Αγιο ᾿Αθανάσιο και ασκήτευε εις το Πηλούσιο όρος, πλησίον του δέλτα του Νείλου ότι η γυναίκα ήτο χριστιανή. ῾Ο Θεόφιλος διά να εκδικηθή εύρε αιτία μία δωρεά χρημάτων προς τον ᾿Ισίδωρο και εζητούσε εξηγήσεις. ῾Ο ᾿Ισίδωρος απελογήθη ότι τα χρήματα εδόθησαν εις μοναχούς ελεημοσύνη. 

Μη ευρίσκων κατηγορίαν ο Θεόφιλος, παρουσιάζει ένα ψευδές γράμμα εις την Σύνοδο που κατηγορούσε τον ᾿Ισίδωρο ότι πρίν 18 χρόνια έπραξε αρσενοκοιτία και το είχε λησμονήσει εις το αρχείο του!! Δεν εντρέπετο ο Θεόφιλος κάν το γήρας τού ᾿Ισιδώρου (ήτο 80 ετών τότε) και έλεγε άς έλθη ο κατήγορός μου εδώ, και πως τόσα χρόνια δεν ήρχετο. ᾿Επλήρωσε ο Θεόφιλος έναν νέον να ψευδομαρτυρήση εις την Σύνοδον ότι αμάρτησε εις τον όσιο με αρσενοκοιτία, τελικά όμως ο νέος μετενόησε, επέστρεψε τα χρήματα και δεν εμφανίστηκε εις την Σύνοδο. ῾Ο Θεόφιλος καθήρεσε τον άγιο ᾿Ισίδωρο. ᾿Εκείνο τον καιρόν εχωρίσθησαν εις δύο παρατάξεις οι μοναχοί της Νιτρίας. Οι μέν εδέ-χοντο Θεόν ανθρωπόμοσφον, οι δε ασώματον.

῾Ο Θεόφιλος ήτο με τους λέγοντας ασώματον τον Θεόν και αφώριζε τους άλλους, διδάσκων να μη τους δέχωνται ως χριστιανούς. Οι μοναχοί τότε κατέβηκαν από την έρημο εις την ᾿Αλεξάνδρεια με απειλητικάς διαθέσεις. ῾Ο Θεόφιλος φοβηθείς εξήλθε και προϋπάντησε λέγων· «Είδον τα πρόσωπά σας άγιοι πατέρες ως πρόσωπα Θεού». ῎Ετσι ειρήνευσαν.. Τέσσερις ιερείς του Θεοφίλου, βλέ-ποντες την κακία αυτού, έφυγαν και ήλθον εις την έρημο εις όρος Νιτρίας με τους μοναχούς. ῾Ο θεόφιλος με την έξουσία του ηγεμόνος τους κατεδίωξε ως αιρετικούς ῾Ωριγενιστάς και καθηρημένους.

᾿Εκείνοι εκρύβησαν, αλλά οι στρατιώτες έκαυσαν πολλά κελλιά, ασκητήρια και μοναχούς. Οι 4 ούτοι ιερείς επήγαν εις Κων/πολι και ο άγιος ᾿Ιωάννης τους ανέπαυσε, έγραψε επιστολή εις Θεόφιλο διά να τους συγχωρήση. ῾Ο Θεόφιλος έστειλε ψευδοκατηγόρους εις τον βασιλέα διά να τους εκδιώξη από την Κων/πολι. ῎Ελαβε τότε ο βασιλεύς επιστολή των μοναχών της Νιτρίας αναφέρουσα τα εγκλήματα του Θεόφιλου και διέταξε οι 4 ιερείς να φυλακισθούν, ο Θεόφιλος να έλθη εις Κων/πολιν νά δικασθή από τους ᾿Αρχιερείς. Διερχόμενος από Κύπρο ο Θεόφιλος παρέσυρε τον άγιο ᾿Επιφάνιο (αρχιεπίσκοπο Κύπρου) να μεταβή εις Κων/πολι διά να καθαιρέσουν τόν ᾿Ιωάννη ως ωριγενιστήν (αιρετικόν). 

᾿Εκείνο τον καιρό η βασίλισσα έλαβε διά της βίας το αμπέλι μιάς πτωχής χήρας. ῾Ο άγιος έγραψε επιστολή ελέγχων την αδικίαν. ῾Η Ευδοξία απήντησε με ύβρεις λέγουσα ότι «από το χωράφι που θα φάγη ο βασιλεύς καρπό γίνεται βασιλικόν». ῾Ο άγιος επήγε εις το παλάτι και ήλεγξε αυτήν κατά πρόσωπον διά την αδικία και ομοιάζει της ᾿Ιεζάβελ που έλαβε τον αμπελώνα του Ναβουθαί... ῾Η Ευδοξία ύβρισε τον άγιον ο οποίος ανεχώρησε· ήτο 29 Αυγούστου (αποτομή Τιμίου προδρόμου), ο άγιος εξεφώνησε τον λόγον· «Πάλιν ῾Ηρωδιάς μαίνεται, πάλι ταράττεται, πάλι την κεφαλή ᾿Ιωάννου ζητεί κλπ...» Την 14 Σεπτ. όταν ήρχετο η βασίλισσα εις την εκκλησία διέταξε ο άγιος και έκλεισαν την θύρα και δεν εισήλθε. ᾿Ηθέλησε ένας ευνούχος να κτυπήση τον άγιο, εξηράνθη όμως το χέρι του. ῾Η Ευδοξία εφοβήθη και λέγουσα· «῎Ιδετε τί ατιμίας υπομένω από τον πατριάρχη» έφυγε.

῾Ο ευνούχος εζήτησε συγχώρησι από τον άγιο και ιατρεύφθη. ᾿Ερχόμενος ο ᾿Επιφάνιος Κύπρου εις Κων/πολι (εις τη μονή προδρόμου έμεινε) ελειτούργησε χωρίς την άδεια του αγίου και εχειροτόνησε Διάκονον... ῾Ο άγιος του επαρήγγειλε· «Λάβε τον κόπον άγιε αρχιεπίσκοπε Κύπρου και ελθέ να σε απολαύσωμεν διότι σε έχομεν επιθυμίαν». ῾Ο ᾿Επιφάνιος είπε ότι εάν δεν διώξη τους κληρικούς του Θεοφίλου και να βεβαιώση τα βιβλία του κατά ᾿Ωριγένους δεν κοινωνεί μαζί του.

῾Ο Χρυσόστομος είπε ότι εάν δεν μελετήσω τα βιβλία σου δεν αποφασίζω. ῾Ο ᾿Επιφάνιος είπε εις την Ευδοξία· «εάν σε ηλεγξε διά παράπτωμα και θέλεις να καθαιρεθή ο ᾿Ιωάννης, εγώ δεν επεμβαίνω». ῾Η βασίλισσα τότε εθυμώθη και είπε· «᾿Εάν δεν εξορισθή ο ᾿Ιωάννης θα ανοίξω τους ναούς των ειδώλων...» ῾Ο ᾿Επιφάνιος είπε· «αθώος είμαι από τοιαύτην άδικον κρίσιν... ῾Ο άγιος έγραψε εις τον ᾿Επιφάνιον·

᾿Αδελφέ, ήκουσα να λέγουν ότι συνεφώνησας εις την εξορία μου, αλλά γνώριζε ότι δεν θα ιδής τον θρόνον σου». ῾Ο ᾿Επιφάνιος απήντησε· «᾿Αθλητά ᾿Ιωάννη άς σε θλίβουν, εσύ νίκα, δεν θα φθάσης εις τον τόπον της εξορίας σου». ῞Οταν ήλθε ο Θεόφιλος εις Κων/πολι συμμάχησε με την Ευδοξία και ο ᾿Αρκάδιος επηρεσθείς έδωκε την εξουσία να κρίνη τον άγιον. ῎Εγραψαν 40 κατηγορίες για τον άγιον· ότι εχειροτόνησε εις μία λειτουργία 4 επισκόπους, ότι επώλησε τα μάρμαρα της ῾Αγ. ᾿Αναστασίας και άλλα κειμήλια, ότι εχειροτόνησε επίσκοπον τον τυμβωρύχο ᾿Αντώνιον, ότι ομιλεί με γυναίκα κατά μόνας εις το πατριαρχείο, ότι εχειροτόνησε χωρίς συμμαρτυρίας, ότι έδειρε τον επίσκοπο ᾿Ισαάκιο και άλλας ψευδοκατηγορίας.

῾Ο Θεόφιλος με 45 επισκόπους ομόφρονάς του συνεκρότησε Σύνοδο εις την Δρύν της Χαλκηδόνος (τό έτος 403 μ.Χ.). ῾Ο άγιος μαζί με 40 επισκόπους δικούς του ήτο εις το πατριαρχείο. Και οι 40 δεν ήθελον να συλλειτουργήσουν με αυτούς της μερίδος του Θεοφίλου. ῞Ο άγιος έλεγε· «᾿Εάν με αγαπάτε συλλειτουργήσατε με εκείνους διά να μη γίνη σχίσμα, μόνον την καθαίρεσίν μου να μη υπογράφετε». Τότε ήλθον απεσταλμένοι του Θεοφίλου και εζήτησαν να έλθη ο ᾿Ιωάννης να απολογηθή. ῾Ο άγιος έστειλε 3 επισκόπους και είπον ότι· «θά έλθη εάν παραμερίσουν τον Θεόφιλον που κατηγορείται διά εγκλήματα και δεν απήντησε δι᾿ αυτά και διότι ο νόμος δεν επιτρέπει να δικάση ο πατριάρχης ᾿Αλεξανδρείας τον Κων/πόλεως». 

᾿Αφού εφυλάκισαν τους 3 επισκόπους, οι 45 επίσκοποι υπέγραψαν την καθαίρεσι, διέταξε ο βασιλεύς την εξορία τού αγίου, ο λαός εστασίασε διά να φονεύση τον Θεόφιλον.. με βασιλικό πλοίο ωδήγησαν τον άγιον προς την μαύρην θάλασσα. ῾Ο πάπας Ρώμης ᾿Ινοκέντιος έγραψε επιστολή (ελέγχων την άδικον εξορίαν του ᾿Ιωάννου, ότι ήκουσε την γυναίκα του και εξώρισε τον φωστήρα της οικουμένης) και αφώρισε τον ᾿Αρκάδιο. Την ημέρα που εξώρισαν τον άγιον έγινε σεισμός μέγας και φόβος εις τα ανάκτορα ώστε μετενόησε ο ᾿Αρκάδιος και έγραψε επιστολήν εις τον άγιον διά να επιστρέψη. ῾Ο άγιος δεν είχε φθάσει ακόμη εις την εξορία (εις Πραίνεστον), επέστρεψε άλλά δεν εισήλθε εις Κων/πολι. ῎Ελεγε· «῍Ας έλθη Σύνοδος μεγαλυτέρα διά να με εξετάση».

Πλήθη λαού και ο βασιλεύς ανεβίβασαν τον άγιον διά της βίας εις τον θρόνον την 13 Νοεμβρ. (Μία ημέρα κράτησε η εξορία αυτή). Πάλι η βασίλισσα με τον Θεόφιλο εκίνησαν κατηγορίας κατά του αγίου ο οποίος είχε προτείνει να μεταθέσουν τον ανδριάντα της Ευδοξίας από τα πρόθυρα ναού αγίας Σοφίας εις την αγοράν διότι εις τας εορτάς εσυγκεντρώνοντο εκεί και εσύγχυζον με τας φωνάς τους εκκλησιαζομένους.

῾Ο άγιος εις την κατηγορίαν (ότι δεν πρέπει οι δικαίως η αδίκως καθηρημένοι να γίνωνται ακουστοί όταν επιστρέψουν) έλεγε ότι με βασιλική διαταγή αδίκως εξωρίσθην και πάλι με βασιλική διαταγή επέστρεψα αλλά και οι ᾿Αρειανοί το αυτό έλεγαν διά να καθαιρέσουν τον Μέγα ᾿Αθανάσιο. ῾Η παράταξις του Θεοφίλου έλεγε ότι ο κανών αυτός είναι των αγίων και όχι των αιρετικών. Λόγω των συνεχιζομένων σκανδάλων ο βασιλεύς διέταξε τον άγιον να παύση να λειτουργή και να διδάσκη (ήτο Μεγάλη Τεσσαρακοστή). ῾Ο άγιος απήντησε ότι ως ποιμήν δεν παύει το έργον του και την ευθύνη θα την έχη ο βασιλεύς.

Οι απεσταλμένοι βασιλέως διά της βίας εξέ-βαλον του θρόνου τον άγιον και απομόνωσαν αυτόν εις το δωμάτιό του εις το πατριαρχείο. Το Μεγάλο Σάββατο ακούσας ο βασιλεύς από τους αρχιερείς ότι «ο ᾿Ιωάννης είναι άξιος εξορίας» είπε· «᾿Αθώος είμαι από την αμαρτίαν ταύτην». ᾿Εκείνοι έλεγον· «Εις την κεφαλήν μας η καθαίρεσίς του». ῎Εστειλαν πλήθος στρατού να διώξουν τον άγιον και τους ιερείς από το ναό, ενώ γίνονταν προετοιμασίες για την βάπτιση των κατηχουμένων. Θλιβερά έκτροπα έγιναν τότε. 

Τα ῞Αγια Μυστήρια εχύθησαν και κατεπατήθησαν... χτυπώντας οι στρατιώτες τους ημίγυμνους άνδρας και γυναίκας αφού εκοκκίνησαν με τα αίματα οι κολυμβήθρες έδιωξαν αυτούς. ῾Η διαταγή ήτο· «όποιος αντισταθή εις την εξορία τού ᾿Ιωάννου να θανατώνεται». ῾Ο αγιος ύψωσε τα χέ-ρια του και ειπών· «Εις χείρας Σου Κύριε παραδίδω τον λαόν, φύλαξον αυτόν από τας αιρέσεις» εξήλθε του ναού. Οι εχθροί του αγίου επλήρωσαν ένα δολοφόνο να φονεύση τον ᾿Ιωάννη αλλά ο στρατός τον συνέλαβε και ωμολόγησε. 

Την ημέρα της εξορίας από τον πατριαρχικό θρόνο εξήλθε πύρ και η φλόγα από τη σκεπή του ναού έφθασε εις τα ανάκτορα και εκάησαν πολλά οικοδομήματα. Την 20 ᾿Ιουλίου του 404 κρυφά από το λαό ωδήγησαν οι στρατιώτες τον άγιον (επί ζώου καθήμενον) εις χωρίον Κουκουσό ᾿Αρμενίας. Πολλοί ειδωλολάτρες επίστευσαν από τα θαύματα και την διδασκαλίαν του, εχειροτόνησε έπισκόπους και ιερείς οι οποίοι με-τέφρασαν την ῾Αγία Γραφή εις την γλώσσα τών ᾿Αρμενίων. ῾Η βασίλισσα έμαθε ότι έχει κάποια ανάπαυση και από κακία διέταξε και εξώρισαν μακρύτερα εις την πόλιν ᾿Αραβισό και μετά από λίγες ημέρες εις την Πιτυούντα (εις πρόποδας Καυκάσου. 

Οι στρατιώτες οδηγούντες τον άγιον εις την εξορία, εφέρθησαν βάναυσα,... τον έσυραν πεζόν, τροφή δεν του έδιδον, εις σκιά δεν εστάθμευον και υπό βροχή εβίαζον αυτόν να περιπατή.. Μία νύκτα οι απόστολοι Πέτρος και ᾿Ιωάννης εφάνησαν εις άγιον και τον εκάλεσαν εις την άνω ῾Ιερουσαλήμ, του έδωκαν να φάγη κάτι διά να μη χρειασθή άλλό τι έως να φάγη μαζί των την άφθαρτον τροφήν.

᾿Απέκαμε από ταλαιπωρίας και δεν έφθασε εις Πιτυούντα αλλά εις Κόμανα.

᾿Εκεί εστάθμευσαν εις τον ναόν του αγίου Βασιλίσκου, ενεφανίσθη ο άγιος Βασιλίσκος λέγων· «θάρσει, αδελφέ ᾿Ιωάννη, η αυριανή ημέρα θέλει μας ενώσει». ῾Ο ίδιος άγιος εφάνη και εις τον εφημέριον λέγων να ετοιμάση τόπον διά τον ᾿Ιωάννην. ῞Οταν εξημέρωσε παρεκάλεσε ο άγιος τους στρατιώτας να αναμείνουν εκεί, εκείνοι από πείσμα εβίαζον τον άγιον και όλη την ημέρα εβάδιζαν και το εσπέρας ευρέθησαν... πάλι εις τον ναόν μάρτυρος Βασιλίσκου. ᾿Εκείνη την νύκτα αφού εκοινώνησε τα άγια Μυστήρια είπε το «Κύριε εις χείρας Σου παρατίθημι το πνεύμα μου» και «Δόξα τώ Θεώ πάντων ένεκεν» εκοιμήθη εν Κυρίω (14 Σεπτ. 407), 63 ετών. ᾿Ετάφη εκεί εις τον ναόν. ῾Ο τάφος της Ευδοξίας 30 έτη συνεχώς έτρεμε έως το έτος 438 την ημέρα ανακομοιδής αγ. λειψάνου εις Κων/πολι. 6 έτη αρχιεράτευσε. Σώζονται 1447 λόγοι του και 249 επιστολαί.