Άγιος Μάρκος ο Ευγενικός

Εγεννήθη εις Κων/πολι το 1392 εξ ευσεβών γονέων Γεωργίου Ευγενικού και Μαρίας. ῾Ο πατήρ του ήτο διάκονος, πρωτέκδικος και χαρτοφύλαξ της εκκλησίας. Εις βάπτισμα ωνομάσθη ᾿Εμμανουήλ. ᾿Ετυχε ανωτέρας μορφώσεως με τον αδελφό του ᾿Ιωάννη μαθητεύσας εις διδασκάλους ᾿Ιωάννη χορτασμένο, Γεώργιο Πλήθωνα, και Μανουήλ Χρυσοκκόκο (πιθανόν και ᾿Ιωσήφ Βρυένιο).

Μετά τας σπουδάς του ανέλαβε διευθυντής της ιδιωτικής σχολής του πατρός του, ο Γεώργιος Γενάδιος ήτο μαθητής του. ᾿Εγινε μοναχός εις μονή ῾Αγ. Γεωργίου τών Μαγγάνων (εις τον Βόσπορο) το 1418. Δύο έτη ασκήτευε εις νήσο ᾿Αντιγόνη των πριγκηπονήσων εις υπακοή του Γέροντος Συμεών. ᾿Εχειροτονήθη ιερεύς. Το 1436 ο πατριάρχης ᾿Αλεξανδρείας έξέλεξε τον Μάρκο τοποτηρητή εις την μελετωμένη Σύνοδον. 

Το 1436 χειροτονείται επίσκοπος ᾿Εφέσσου. ῾Ο βασιλεύς ᾿Ιωάννης Παλαιολόγος (1423 -1448) ηθέλησε να κάμη ένωσι με Λατίνους διά τον κίνδυνο των Τούρκων. Είχε καθορισθή τότε να γίνη από τους Δυτικούς με 700 λατινοεπισκόπους σύνοδος εις Βασιλεία Γερμανίας διότι 3 πάπαι ταυτόχρονα διεκδικούσαν τον θρόνο. ῾Ο πάπας Ευγένιος είχε συμφωνήση να δεχθή ότι η σύνοδος αύτη θα αποφασίση. 

Εις Παλαιολόγο είπε να συζητήσουν τη διαφορά πίστεως εν Συνόδω με ιδικά του έξοδα. ῾Η Σύνοδος Βασιλείας εκαθαίρεσε τον Ευγένιο και ενθρόνισε τον πάπα Φίληκα. ῾Ο άγ. Μάρκος εξελέγη τοποτηρητής+ από τα πατριαρχεία ᾿Αλεξανδρείας, ῾Ιεροσολύμων καί ᾿Αντιοχείας. ῾Η Σύνοδος ήρχισε εις Φερράρα ᾿Ιταλίας, ο πάπας ζητούσε να του φιλήσουν το πόδι, ο Παλαιολόγος μία ημέ-ρα έμεινε εις το πλοίο και δεν έβγαινε, τέλος διά να μην αναχωρήσουν είπον οι παπικοί ότι δεν πειράζει άς μη προσκυνήσουν. 

Εως ότου συναχθούν οι Λατίνοι διά τη Σύνοδο ωρίσθη να γίνωνται 3 φορές διάλογοι την εβδομάδα. ῾Ο Μάρκος με πατερικά επιχειρήματα ήλεγξε την κακοδοξία, αποστομώνοντας τον δεινό ῥήτορα Καρδινάλιο ᾿Ιουλιανό. ῾Ο μητροπολίτης Νικαίας Βησσαρίων φθονώντας τον ῾Αγιο Μάρκο συμμαχούσε με τους Λατίνους. Οι διαλέξεις ωδηγούντο εις ασκοπο φλυαρία. ῾Ο άγιος Μάρκος ζήτησε να αναγνωσθούν πρώτον οι όροι των Συνόδων, οι Λατίνοι ηρνούντο, ο άγιος έλεγε· 

Εφ᾿ όσον εσείς κάματε την προσθήκην (τό φιλιόκβε=καί εκ του Υιού) εις το σύμβολο πίστεως θα ειπούμε τα αρμόδια και έπειτα απολογείσθε. Οι Λατίνοι πιεζόμενοι εδέχθησαν αλλά χωρίς να επιτρέπουν να ακούη ο λαός, το άγιο ευαγγέλιο κλειστό, αι λαμπάδες εσβεσμέναι.

Ο άγιος Μάρκος απέδειξε ότι και σωστή να είναι η προσθήκη εις τό «πιστεύω» είναι εμποδισμένη. Τρείς χρόνους εταλαιπωρούντο οι ᾿Ανατολικοί απ᾿ τους Λατίνους, δεν έδιδον σιτηρέσια ώστε πιεζόμενοι να υπογράψουν την ένωσιν... Την 26-2-1439 και επί 7 συνεχείς διαλέξεις εμονομάχησε ο Μάρκος περί της εκπορεύσεως του ῾Αγίου Πνεύματος, ως άλλος ῎Ατλας εβάσταξε την ορθοδοξίαν αποδεικνύοντας ότι η ᾿Ανατολική ᾿Εκκλησία φυλάττει την παραδεδομένην πίστιν υπό των ᾿Αποστόλων. 

Ο βασιλεύς απειλούσε να δεχθούν την ένωσι μαζί με τον πατριάρχη, ο Νικαίας, Μιτυλήνης, Ρωσίας και ο Πρωτοσύγγελος ήθελον την ένωση με Λατίνους. ᾿Ελεγον ότι το· «Διά του Υιού» είναι όμοιον με τό «καί εκ του Υιού». ῾Ο ῞Αγιος Μάρκος απήντησε ότι άλλη έννοια έχει η πρόθεσις «εκ» και άλλη η πρόθεσις «διά». ῾Ο Νικαίας έλεγε· «῞Ενας είναι ο ᾿Εφέσσου, την γνώμη του δεν δεχόμεθα». Οι Λατινόφρονες έλεγον ολίγη διαφορά είναι ᾿Ορθοδόξων και Λατίνων, ο ῞Αγιος Μάρκος έλεγε ΜΕΓΑΛΗ και ότι είναι αιρετικοί οι Λατίνοι, και συγκατάβασις εις την πίστιν δεν χωρεί. ῾Ο Νικαίας ύβρισε τον Μάρκον εις την Σύνοδο, ο άγιος απήντησε· «Παιδί είσαι και ως παιδί ομολείς».

Επιμένοντας ο άγιος να αναγνώση απ᾿ τον Νείλο Καβάσιλα (έγραψε κατά Λατίνων έργα ακμάσας τώ 1360 μ.Χ. μητροπολίτης Θεσσαλονίκης) δεν του επέτρεψαν λέγοντες διά ένωσι ήλθομεν δεν θ᾿ αναγνώσκομε σχισματικούς. ῾Ο άγιος εκάθισε σιωπών, αλγών και οδυρόμενος την ελεεινήν κατάστασιν εκκλησίας. ᾿Ανέγνωσαν τα υπό του Βέκκου διεφθαρμένα ρητά. ῞Ενας-ένας οι ορθόδοξοι κάτω από πίεσιν του βασιλέως ενέκριναν την ένωσιν.

Οι Λατίνοι έχαιρον και εζήτουν, να δεχθούν οι ορθόδοξοι τα άζυμα τής Λειτουργίας, το πρωτείο του πάπα και να εκβάλλουν από Θεία Λειτουργίαν τας ευχάς αγιασμού και θείων Δώρων (Ματθ. Κστ 26-28). ῾Ο βασιλεύς εβεβαιώθη εκ των πραγμάτων την αμετανοησία των Λατίνων, εζήτησε απ᾿ τον ῞Αγιο Μάρκο και έγραψε σχετική απάντησι. ῾Ο πατριάρχης την 16-6-1439 απέθαν αιφνιδίως ολίγον προτού υπογράψη τον όρον της Συνόδου, όταν έτρωγε εξήλθε κόπρος απ᾿ το στόμα του και απέ-θανε, ετάφη εις μονή Δομινικανών της ῾Αγίας Μαρίας ως βεβαιοί ταύτα ο ιστορικός Συρόπουλος. 

Ο επίσκοπος ᾿Ιβηρίας προσποιούμενος τον σαλόν εγυμνώθη και εξέφυγε τους θυρωρούς. ῾Ο επίσκοπος Σταυρουπόλεως κρυφίως διέφυγε εις Βενετία. ῾Ο άγιος είπε εις βασιλέα ότι επειδή με αναγκάσατε και εις αρχιερατικό θρόνο ν᾿ ανέλθω και εις Σύνοδο να έλθω, ανέλαβα αγώνα υπέρ των δυναμεών μου, επειδή δεν πρόκειται να υπογράψω την ένωσιν ζητώ να με προστατεύσετε να επιστρέ-ψω σώος. ῾Ολοι υπέγραψαν εκτός από άγιον Μάρκον.

Οταν είδε ο πάπας ότι ο Μάρκος δεν υπέ-γραψε είπε είπε το ιστορικόν «ζαγινυσ ξιθιμ» = εποιήσαμεν ουδέν. ᾿Εγένετο παπική λειτουργία και ανεγνώσθη ο όρος, εζήτησε ο πάπας να καταδικασθή ο Μάρκος, ο βασιλεύς δεν εδέχθη μόνο είπε να υπάγη εις πάπα. ῎Αφοβος ο άγιος εστάθη έμπροσθεν του πάπα όστις διενοήθη να τον αφήση να στέκη όρθιος ως υπεύθυνον.

Ο Μάρκος λεγων ότι είναι ασθενής και εκάθισε κι᾿ ωμολόγησε ότι δεν κηρύττει έξω από την ορθόδοξο παράδοσιν και πρέπει πρώτα να του αποδείξουν που σφάλλει και τότε να τον κατακρίνουν, διαφορετικά ο ορθόδοξος δεν είναι άξιος καταδίκης. Επέστρεψαν εις Κων/πολιν την 1-2-1440, ο λαός δεν εδέχετο τους προδότας εγένετο μεγάλη σύγχυσις. 

Είς ιερεύς που παρευρέθη εις την ενθρόνισιν του Λατινόφρονος πατριάρχου Μητροφάνους εις ενορία του οι πιστοί την εορτή ᾿Αναλήψεως δεν ήλθον εις ναό του. ῾Ο ῞Αγ. Μάρκος ήλθε εις ᾿Εφεσσο, μέτ᾿ ολίγον πιεζόμενος υπό Τούρκων και ενωτικών έφυγε διά ῞Αγ. όρος. Εις Λήμνον εφυλακίσθη κατά διαταγή βασιλέως εις δύο έτη.

Απ᾿ εδώ έγραψε εγκύκλιο προς ορθοδόξους αποδεικνύοντας τους Λατίνους σχησματικούς και Αιρετικούς. ᾿Αποφυλακισθείς ήλθε εις μονή Μαγγάνων. ῾Ο λατινόφρων βασιλεύς ᾿Ιωάννης απέθανε την 30-10-1448 ανέλαβε ο αδελφός του Κων/νός. ᾿Εγένετο Σύνοδος εις Κων/πολιν πανορθόδοξος, καθαιρεί τον λατινόφρονα πατριάρχη Γρηγόριο και χειροτονεί τον ᾿Αθανάσιον, ανατρέπει τα εν Φερράρα και Φλωρεντία γενόμενα. 

Ο Μάρκος έγραψε εις Σχολάριο να υπερασπιστή την ορθοδοξία, ο Σχολάριος απήντησε ταπεινά ότι δέχεται τον αγώνα κατά των Λατινοφρόνων έως αίματος. Εις τον Γαλατάν την 23-6-1444 ο άγιος εκοιμήθη, ετάφη εις μονή Μαγγάνων, επικήδειο εξεφώνησε ο Σχολάριος κι᾿ αργότερα το 1456 ως πατριάρχης ώρισε διά Συνοδικής πράξεως την 19η ᾿Ιανουαρίου μνήμη του αγ. Μάρκου. Το 1484 εις Σύνοδο Κων/πόλεως έγραψαν το όνομά του εις το Συνοδικόν ορθοδοξίας.