Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός

Βιογραφία
Από το Μέγα Δένδρο Αιτωλίας.
Εδιδάχθη από τον διδάσκαλο Δερβιτσάνο, εφοίτησε εις ᾿Αθωνιάδα Σχολή ῾Αγίου ῞Ορους εις τον διδάσκαλο Τζαρτζούλιο και Ευγένιον. ᾿Ωνομάζετο Κώνστας. Εις ιερά μονή Φιλοθέου ῾Αγίου ῞Ορους έγινε μοναχός και ιερεύς, εις Κωνσταντινούπολι από αδελφό του διδάσκαλο Χρύσανθο εδιδάχθη και ολίγη ῥητορική. Λαβών Πατριαρχική άδεια περιώδευσε την Στερεά ῾Ελλάδα, Μακεδονία, ῎Ηπειρο, Δωδεκάνησα, ῾Επτάνησα. Εις Κεφαλλονιά εθεράπευσε την παράλυτο χείρα ενός ῥάπτου. Παράλυτος επί κλίνης ελθών εις κήρυγμά του ομοίως ιατρεύθη. Εις χωριό Κουρουνός Κεφαλληνίας εζήτησε ύδωρ εν καιρώ καλοκαιριού. Οι χωρικοί δι᾿ υπακοή ήντλησαν λασπόνερο (διότι δεν είχε) ο άγιος πιών ευθύς ανέβλυσε άφθονο ύδωρ, όπου ωμιλούσε κατεσκεύαζον Σταυρόν και μάθετε σκαμνίον (διά να φαίνεται όταν ομιλή).
Ιδρυσε σχολεία απ᾿ όπου διήρχετο. ῎Ανω των 4.000 κολυμβηθρών αφιερώθησαν εις ναούς διά το άγιο βάπτισμα, εκήρυττε, αι γυναίκαι να καλύπτουν κεφαλάς των με μανδήλια, εις όσους υπέσχοντο να αφήσουν γένειον και να ζούν χριστιανικά εμοίραζε κτένια. Είχε μαζί του ο άγιος 40-50 ιερείς διά να εξομολογούν τις χιλιάδες του λαού. Παρήγγειλε να εξομολογούνται, να νηστεύουν και να αγρυπνούν, έκαμε ευχαίλαιο πρίν το κήρυγμά του. ῎Αρτους και κόλλυβα έδιδον δι᾿ ευλογία εις πιστούς. ῎Ηλεγχε τον στολισμό των γυναικών και την εργασία την Κυριακή. Εις χωρίο Σέλτζα Καστοριάς μία γυνή ευλαβούμενη τον άγιο εφύλαξε εις υάλινο δοχείο ύδωρ όπου ενίφθη ο άγιος. ᾿Εντός του δοχείου εφύτρωσε εν χόρτο με δύο φύλλα εις όλη την επιφάνεια του ύδατος, χωρίς ῥίζα έμεινε επί ένα έτος ακμάζον.
Πολλοί ασθενείς εθεραπεύθησαν από το ύδωρ αυτό. ῾Ο Κούρτ πασσάς σεβόμενος τον άγιο του εδώρισε σκαμνί διά να κηρύττη. Οι εβραίοι είπον εις Τούρκους ότι υποκινεί τον λαό εις επανάστασι. ῾Ο άγιος έπεισε τους χριστιανούς να μεταφέρουν τα παζάρια (τίς λαϊκές αγορές) από την Κυριακή εις το Σάββατο και να μην αγοράζουν από εβραίους διότι τα μολύνουν. Οι εβραίοι έδωσαν χρήματα εις πασσά να τον θανατώση. Εις το Βεράτιο ᾿Αλβανίας με 4 μοναχούς και έναν ιερέα (ως διερμηνέα) επήγε εις τον Χότζα (άλλες φορές έστελνε χριστιανό τινά να λάβη την άδεια διά το κήρυγμα). Οι Τούρκοι τον συνέλαβον τον ανεβίβασαν επί υποζυγίου ότι δήθεν θα τον ωδηγήσουν εις πασσά, όταν απεμακρύνθησαν περίπου δύο ώρες, του ανήγγειλαν την καταδικαστική απόφασι.
Ο άγιος δοξολογών τον Θεόν, ευλογήσας σταυροειδώς τα τέσσερα σημεία του ορίζοντος, ηυχήθη τους χριστιανούς τους φυλάττοντας τας διδαχάς του, έκλινε γόνυ. Οι Τούρκοι ηθέλησαν να τον δέσουν, ο άγιος τους είπε ότι δεν πρόκειται να αντισταθή, αλλά θα έχη σταυρωμένα τα χέρια του. ῎Εσφιξαν την αγχόνη (ήτο τότε 65 ετών). ῾Η αγία ψυχή του ανήλθε εις ουρανόν. ᾿Εγύμνωσαν το άγιο λείψανο και με βαρεία πέτρα εις λαιμό αφού το έδεσαν το έρριψαν εις ποταμό. Μετά τρείς η- μέρας ο παπα-Μάρκος ο εφημέριος της μονής ῾Υπεραγίας Θεοτόκου εις το χωρίο Καλικόντασι εύρε όρθιο το άγιο λείψανο επί των υδάτων. ᾿Ενεταφιάσθη όπισθεν του αγίου βήματος. ῾Ο Κούρτ πασσάς μετενόησε διά το έγκλημά του. Είς εκ των δημίων έφερε το κουκούλιο του αγίου εις τον Χότζα, ο δε αφού το εφόρεσε περιγελόν τον άγιον εδαιμονίσθη και έτρεχε γυμνός, φωνάζοντας ότι εθανάτωσε τον άγιον άδικα. Με πρωτοβουλία του ᾿Αλή πασσά ᾿Ιωαννίνων εκτίσθη ναός εις τον άγιο Κοσμά, διότι πρό 30 ετών του είχε προφητεύσει ότι θα γίνη πασσάς. ῾Η αγία Κάρα του εντός πολυτίμου θήκης εφυλάσσετο από την Βασιλική σύζυγο του ᾿Αλή. ᾿Εμαρτύρησε το έτος 1779.
Λειτουργικά κείμενα
Ἀπολυτίκιον
Ἦχος α’. Τὸν ταφον σου Σωτὴρ.
Τὸν μέγαν ἀθλητήν, ὀρθοδόξων τὸ κλέος, Χριστοῦ τὸν μιμητὴν καὶ διδάσκαλον θεῖον, Κοσμᾶν τὸν ἰσαπόστολον, Αἰτωλίας ἀγλάϊσμα, τὸν παιδεύσαντα τὸ δοῦλον Γένος ἐνθέως καὶ συντρέξαντα εἰς τὴν ἀνάστασιν τούτου ἐν ὕμνοις τιμήσωμεν.
Έτερον Ἀπολυτίκιον
Ἦχος γ’. Μέγαν εὔρατο ὲν τοῖς κινδύνοις.
Κόσμον ηὔγασας Πνεύματι θείῳ, κόσμον ἤνεγκας τῇ ᾿Εκκλησίᾳ, κόσμημα θεῖον, πιστῶν τὸ προπύργιον, ταῖς διδαχαῖς σὺ τὸ Γένος ἐφώτισας καί τῆς δουλείας τὰ σκότη διέλυσας, Κοσμᾶ ῞Αγιε· τῶν ᾿Αποστόλων ὁμότροπε, Χριστὸν τὸν Θεὸν ἱκέτευε κοσμῆσαι τὰς ψυχὰς τῶν ἀνυμνούντων σε.
Έτερον Ἀπολυτίκιον
Ἦχος γ’. Μέγαν εὔρατο ὲν τοῖς κινδύνοις.
Θεῖον κόσμημα ᾿Ορθοδοξίας καὶ ἀγλάϊσμα τῆς ᾿Εκκλησίας ἀνεδείχθης, Κοσμᾶ ἰσαπόστολε· διὰ πυρὸς διελθών τε καὶ ὕδατος, ἀναψυχὴν σὺ ἐκτήσω δι’ αἵματος. Εὐκοσμώτατε, διδάχων τοῦ Γένους κόσμημα, Χριστὸν τὸν Θεὸν ἱκέτευε κοσμῆσαι ἀρεταῖς καὶ τὰς ψυχὰς ἡμῶν.
Έτερον Ἀπολυτίκιον
Ἦχος δ’. Ταχὺ προκατάλαβε.
Τὴν εὔηχον σάλπιγγα Εὐαγγελίου Χριστοῦ, Προφήτην τὸν πύρινον καὶ μιμητὴν ᾿Ηλιοῦ, Κοσμᾶν τὸν ᾿Ισαπόστολον, πάντων τῶν ὀρθοδόξων ὁδηγὸν καὶ προστάτην, δήμων τῆς Αἰτωλίας καὶ τυράννου τὸ σέβας, ὕμνοις καὶ ἐγκωμίοις ἀθρόως τιμήσωμεν.
Έτερον Ἀπολυτίκιον
Ἦχος γ’. Θείας πίστεως.
Θείας πίστεως, διδασκαλία, κατεκόσμησας, τὴν Ἐκκλησία, ζηλωτὴς τῶν Ἀποστόλων γενόμενος καὶ κατασπείρας τὰ θεία διδάγματα, μαρτυρικῶς τὸν ἀγῶνα ἐτέλεσας. Κοσμᾶ ἔνδοξε, Χριστὸν τὸν Θεὸν ἱκέτευε, δωρήσασθαι ἠμιν τὸ μέγα ἔλεος.