Οσιος Ιωάσαφ ο Μετεωρίτης

«Τη εικοστή του μηνός ᾿Απριλίου μνήμη του οσίου ᾿Ιωάσαφ του βασιλέως, του συνασκητού του οσίου ᾿Αθανσίου του εν τώ Μετεώρω εν ειρήνη τελειωθέντος». Με την λακωνικήν αυτήν υπόμνησι μας ενθυμίζει ο Συναξαριστής της ᾿Ορθοδόξου ᾿Εκκλησίας μας ένα από τα μεγαλύτερα αναστήματα του ορθδόξου μοναχισμού, τον όσιον ᾿Ιωάσαφ τον Μετεωρίτην.

Ηκμασε κατά τα μέσα του ᾿ΙΔϚαιώνος. Είναι βλάστημα δύο σπουδαίων κλάδων, διακριθέντων και κατά κόσμον, πρό παντός όμως κατά την ᾿Ορθόδοξον ευσέβειαν. Πατήρ του ήτο ο Σέρβος ηΣυμεών Ούρεσης, «χριστιανικώτατος δεσπότης της ᾿Ηπείρου και Θεσσαλίας» (εκ του ηγεμονικού οίκου των Νεμανιδών, από τον οποίον προέρχεται ο κτήτωρ της ῾Αγιορειτικής μονής Χιλανδαρίου Σέρβος βασιλεύς Συμεών ᾿ΑϚ1172-1196). Μήτηρ του Δε ήτο η ευσεβεστάτη αρχοντοπούλα Θωναϊς θυγατέρα του δεσπότου τής ᾿Ηπείρου ᾿Ιωάννου ΒϚτου Παλαιολόγου. 

Ο ᾿Ιωάννης -αυτό ήτο το βαπτιστικόν όνομα του ᾿Ιωάσαφ- διεκρίθη διά το ήθος του και την μόρφωσίν του. Τον προητοίμαζον ως διάδοχον του ηγεμονικού θρόνου του πατρός του. Νωρίτατα όμως ο φιλοσοφικώτατος ᾿Ιωάννη διεπίστωσε το ακατάστατον και ευπάροδον του συνεχώς μεταβαλλομένου παρόντος κόσμου, και ανεζήτησε τό «αεί διαμένον», που δύναται να προσφέρη εις τον άνθρωπον τό «εθ είναι» και τό «αεί είναι». 

Η εφηβική του αυτή αναζήτησις τον κατηύθυνε προς τον ᾿Ορθόδοξον μοναχισμόν, προς τον οποίον άλλωστε είχε μίαν πνευματικήν συγγένειαν. Σημαντικός σταθμός εις την ζωήν του το 1371, έτος του θανάτου του πατρός του. Το αρχοντόπουλόν μας παραιτείται του δικαιώματος διαδοχής επί του ηγεμονικού θρόνου υπέρ του συγγενούς του ᾿Αλεξίου ᾿Αγγέλου Φιλανθρωπινού, και αυτός ως διψώσα έλαφος αναζητεί σκιεράν όασιν με δροσεράν πηγήν, διά νά «καταπαύση». 

Περιέρχεται το ῾Αγιον ῎Ορος, την Θεσσαλίαν και καταλήγει εις τα θαυμαστά Μετέωρα. Προπαιδευμένος εις την μοναχικήν ζωήν και νοσταλγός των υψηλών αναβάσεων του ᾿Ορθοδόξου μοναχισμού, υποτάσσεται εις τον όσιον ᾿Αθανάσιον τον Μετεωρίτην, λαβών παρά αυτού το άγιον και αγγελικόν σχήμα, μετωνομασθείς εις ᾿Ιωάσαφ μοναχόν. 

Θεωρείται κτήτωρ της ιεράς μονής Σωτήρος και Παναγίας επί του Πλατυλίθου, του κατά εξοχήν Μετεώρου. Εις το κτηριακόν του έργον τον συνέδραμεν οικονομικώς η αδελφή του ᾿Αγγελίνα Δούκαινα Παλαιολογίνα, χήρα του δεσπότου της ᾿Ηπείρου Θωμά Παλαιολόγου.

Από το 1394 μέχρι το 1401 διαμένει εις ῞Αγιον ῎Ορος λόγω των επιδρομών των Τούρκων. ᾿Από το 1401 δεν απομακρύνεται από το επιπόθητον μοναστήρι του. Το 1423 ο Κύριος τον καλεί πλησίον του και τον κατατάσσει μεταξύ των αγίων του παραδείσου.

Ο όσιος ᾿Ιωάσαφ «υπήρξε πνεύμα λεπτόν και ανώτερον, αφωσιωμένος ολοψύχως εις το ιδεώδες του μοναχικού βίου. ῾Η υπακοή του προς τον πνευματικόν του πατέρα και την αδελφότητα ήτο παροιμιώδης και η ταπεινοφροσύνη του θαυμαστή , η δε ολόψυχος συμμετοχή του εις τον αυστηρόν κοινοβιακόν βίον της όλης μοναχιλής αδελφότητος του Μετεώρου τον κατάστησαν σεβαστόν και ποθητόν» (βλ. «῾Ο Μέγας Συναξαριστής της ᾿Ορθοδόξου ᾿Εκκλησίας», έκδοσις ᾿ΕϚυπό επισκόπου Ματθαίου Λαγγή, τόμ. ΔϚ,σέλ.417).

Ο όσιος ᾿Ιωάσαφ δεν υπήρξε μόνον ένας υποδειγματικός καλόγηρος. ᾿Ανεδείχθη και παράγων αναπτύξεως των λειτουργικών τεχνών κατά την περίοδον της αναγεννήσεως των τεχνών και γραμμάτων επί της εποχής των Παλαιολόγων. ᾿Ηγωνίσθη διά την ενότητα των Βαλκανικών λαών (Σερβικού και ῾Ελληνικού) μέσα εις τον άγιον χώρον τής ᾿Ορθοδόξου ᾿Εκκλησίας, καθώς και διά την απεγνωσμένην άμυναν εναντίον των Τούρκων και των Φράγκων. Διά όλων δε αυτών συνετέλεσε εις την επιβίωσιν τού ῾Ελληνικού έθνους.

Η δράσις του επαληθεύει, διά άλλην μίαν φοράν, το ιστορικόν γεγονός ότι ο ορθόδοξος μοναχισμός διέσωσεν όσα ωραία και υψηλά συνθέτουν τον ᾿Ορθόδοξον ῾Ελληνισμόν ως πνευματική δύναμι της ανθρωπότητος.