Άγιος Γρηγόριος Ε
Βιογραφία
Εγεννήθη το 1745 εις Δημητσάνα Πελοποννήσου εκ γονέων ᾿Ιωάννου και ᾿Ασημίνας Παναγοπούλου. ᾿Εμαθήτευσε εις ᾿Αθήνα και Σμύρνη εις την Ευαγγελική σχολή όπου ήτο ο θείος του ιερομόναχος Μελέτιος. Εις μονή Στροφάδων έγινε μοναχός μετά εις Πάτμο μελετώντας θεολογία και φιλοσοφία. ῾Ο Σμύρνης Προκόπιος τον εχειροτόνησε και είχε αρχιδιάκονό του.
Ηλθε για λίγο εις Δημητσάνα, επανήλθε το 1784 εις Σμύρνη και εχειροτονήθη επίσκοπος Σμύρνης. Μετά 13 έτη, το 1757 εψηφίσθη πατριάρχης Κων/πόλεως. ᾿Επετέλεσε μεγάλα έργα. ᾿Ανοικοδομήσεις κτιρίων, ίδρυσε ελληνικό τυπογραφείο, εξεδίωξε τους ασκόπως παραμένοντας επισκόπους εις Κων/πολι.. αυτό έφερε αντιδράσεις.
Τον εσυκοφάντησαν εις Σουλτάνο καοι εξωρίσθη εις Ι.Μονή ᾿Ιβήρων εις ῞Αγ.όρος. Μετά 6 έτη επανήλθε. ᾿Εξέδωκε εγκυκλίους διά ίδρυσι σχολείων, τα μέγιστα συνετέλεσε εις ενίσχυσι θρησκείας και έθνους. Το 1808 ο νέος Σουλτάνος τον εξώρισε εις νήσο Πρίγκηπος και ῞Αγ.όρος. Την 19-1-1819 ανεκλήθη από Αθωνα εις πατριαρχικό θρόνο.
Συνέστησε το κιβώτιον του ελέους προς περίθαλψι απόρων-πτωχών χριστιανών. 10-4-1821 οι τούρκοι τον απηγχόνισαν.. ᾿Ερρίφθη το άγ.λείψανο από τούρκους και ῾Εβραίους (μέ πέτρα εις λαιμό) εις θάλασσα. ῾Ελληνικό πλοίο οδηγηθέν από Φως εύρε το λείψανο και έφερε εις οδησσό. ᾿Εκηδεύθη μεγαλοπρεπώς υπό Ρώσσων και ῾Ελλήνων. Σήμερον υπάρχει το σεβάσμιο λείψανό του εις Μητροπολιτικό ναό ᾿Αθηνών.
Λειτουργικά κείμενα
Ἀπολυτίκιον
Ἦχος α’. Τῆς ἐρήμου πολίτης.
Δημητσάνης τὸν γόνον βυζαντίου τὸν πρόεδρον, καὶ τῆς Ἐκκλησίας ἁπάσης, γέρας θεῖον καὶ καύχημα. Γρηγόριον τιμήσωμεν πιστοί, ὡς Μάρτυρα Χριστοῦ πανευκλεῆ, ἶνα λάβωμεν πταισμάτων τὸν ἱλασμόν, παρὰ Θεοῦ κραυγάζοντες. Δόξα τῷ δεδωκότι σου ἰσχύν, δόξα τῷ σὲ στεφανώσαντι, δόξα τῷ ἐν εὐκλείᾳ οὐρανῶν, δοξασαντᾶ σε Ἅγιε.
Έτερον Ἀπολυτίκιον
Ἦχος πλ. δ'.
Εὐλογητὸς εἷ Χριστὲ ὁ Θεὸς ἡμῶν, ὁ τὸν θεῖον Πατριάρχην ἐνισχύσας, οὐρανόθεν ἐκπέμψας αὐτῶ βοήθειαν, καὶ δι’ αὐτοῦ Ἑλλήνων Ἔθνος ἀνυψώσας, πρὸς προγόνων τὴν εὔκλειαν.
Έτερον Ἀπολυτίκιον
Ἦχος γ΄. Τὴν ὡραιότητα τῆς Παρθενίας Σου.
Ἡ Πελοπόννησος ἡ πολυθαύμαστος, γεννησαμένη σε, Μάρτυς Γρηγόριε, καὶ θρεψαμένη καλλοναῖς, αὐγάζεται τῆς δόξης σου, μᾶλλον δ’ ἡ περίδοξος Ἀθηνῶν πόλις τέρπεται, ἐν τοῖς κόλποις ἔχουσα, τὸ σεβάσμιον σκῆνός σου. Διὸ καὶ γεγηθυῖαι κραυγάζουσι, δόξα Θεῷ τῷ Παντοκράτορι.
